Phải vừa hợp lý vừa hợp pháp

Sở dĩ chủ đề này được bàn luận nhiều đắn đo thảo sửa đổi Hiến pháp năm 1992 đưa ra hai phương án về chính quyền địa phương. Nhưng, với phương án một, nội dung rất qua quýt. Thảy việc thành lập, quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền địa phương đều giao cho luật định dẫn tới có nhiều cách hiểu khác nhau. Còn phương án hai, bản tính là giữ nguyên như mô hình hiện giờ, lại không hợp lý. Thực tế cho thấy, tại các tỉnh, thành phố là đầu tàu, trọng tâm phát triển văn hóa, kinh tế, du lịch đang đối diện với nhiều khó khăn trong quá trình phát triển, khi phải cùng vận dụng một cơ chế đặt ra trên toàn quốc. Nhiều tỉnh đã đệ trình cơ quan chức năng những chính sách "xé rào" để "cởi trói" cho chính mình, nhằm đáp ứng đề nghị cần kíp về khuyến khích đầu tư, thực hiện chính sách thuế và các quy định về xử lý vi phạm hành chính. Hay, các thị thành lớn như Hà Nội, TP Hồ Chí Minh, Đà Nẵng thời gian qua đều nhất tề xin ứng dụng các cơ chế, quy định đặc thù. Trong đó, việc hạn chế nhập cư của Đà Nẵng; việc từ chối tuyển dụng người có bằng đại học đương nhiệm vào các cơ quan công quyền ở Nam Định, Quảng Nam, Đà Nẵng; việc ưu đãi vượt khung thuế đối với Samsung của tỉnh Bắc Ninh... Khi khai triển đã gây phản ứng trái chiều. Người khen, chia sẻ nỗi lo "hợp pháp thì không hợp lý, hợp lý thì không hợp pháp" cũng nhiều, người chê cũng không ít bởi đây là việc chưa có tiền lệ, không chỉ là vấn đề pháp lý đơn thuần mà còn can hệ đến nghĩa vụ pháp lý của người ra quyết định. Từ đó cho thấy, đây là thời điểm ăn nhập nhất để ghi nhận trong Hiến pháp về nguyên tắc có sự phân biệt giữa chính quyền thành phố và chính quyền nông thôn. Theo đó, chính quyền thành thị phải được trao quyền chủ động trong tổ chức các cơ quan chuyên môn trực thuộc; chủ động trong biên chế, sắp đặt nhân sự và chế độ trả lương cho cán bộ, công chức, viên chức trong bộ máy hành chính. Chính quyền thành thị cũng được ban hành các quy định, cơ chế khuyến khích, chính sách ưu đãi hiệp trong khuôn khổ ngân sách và các điều kiện khác để kêu gọi đầu tư, thu hút nguồn nhân công chất lượng cao vào làm việc trong bộ máy quản lý quốc gia. Song song, Quốc hội cũng nên giao Chính phủ nghiên cứu mô hình, đơn vị hành chính kinh tế đặc biệt để một số địa phương có điều kiện thuận tiện có thể bứt phá phát triển nhanh hơn nữa.